14 Tuullo oo ka tirsan Somalia oo loo aqoonsaday inay dadka joojiyeen inay bannaanka ku xaajoodaan, xilli maanta loo dabaal-degayey Maalinta Caalamiga ee Musqulaha.
Laba iyo toban tuulo oo ku yaalla Somaliland iyo laba ka tirsan Puntland ayaa si rasmi ah loo aqoonsadey ka dib markii ay hubiyeen in qof kasta oo ka mid ah bulshada uu hadda isticmaalo suuli taas oo keentey in la joojiyo in lagu xaajo guto meelaha beeraha, jiqda, keymaha ama bannaanada ah.
Wararkan ayaa imanaya iyada oo loo dabbaaldegayo Maalinta Adduunka ee Musqulaha/Suuliyada, oo ah 19ka Nofembar, taas oo diiradda lagu saarayo in la qaado tallaabo lagu gaarayo 2.4ta milyan ee qof ee dunida ku nool ee aan haysan musqul.
Fayadhowrka ayaa ah arrin la xidhiidha horumarka caalamka oo mudnaan lagu siiyey Yoolalka Hoarumarka ee La Joogteyn karo (the Sustainable Development Goals), oo daaha laga rogey sanadkii 2015kii, kuwaas oo ay ka mid yihiin in la hubiyo in qof walba halkii la doono haku noolaadee uu heli karo musqulo wixii loo gaaro 2030-ka.
UNICEF waxaa ay Soomaaliya ka bilowdey hab lagu beddelayo dabeecadda dadka oo loo yaqaannno Fayadhowr Dhammeystiran oo ay Bulshadu Hormuud u Tahay / Community Led Total Sanitation (CLTS) – oo ah geeddi-socod fayadhowr oo xubnaha bulshada lagu siinayo awood ay ku qaadaan tallaabo wadajir ah oo lagun joojinayo in bannaanada lagu saxaroodo iyo in ay bulshadu dhisato musqulo ayna isticmaasho.
Habkaan ayaa diiradda saaraya faa’iidooyinka dhinaca caafimaadka ah ee laga helo in aan dibadda iyo bannaanada lagu saxaroon.
Sanadkii 2012-kii ayaa UNICEF waxaa ay mashruuc ka bilowdey 60 tuulo oo ku yaalla guud ahaan Soomaaliya waxaana ugu dambeyntii muuqqta guulo laga gaarey arrintaa.
Tuulooyinka ayaa la sheegay in ay yihiin Kuwo Ka Xoroobey Dibad-ku-saxarooshada, waxaana ku dhawaaqey kooxaha xaqiijinta iyo u markhaatikaca u qaabilsan oo ay hoggaamineyso Wasaaradda Caafimaadka.
“Arrintan ayaa dhab ahaantii ah horumar lagu badbaadin karo nolosha carruurta,” ayaa uu yiri Steven Lauwerier, oo ah Wakiilka UNICEF Somalia oo booqdey mid ka mid ah tuulooyinka dhowaan lagu dhawaaqey in ay Xor Ka Yihiin Bannaan-ku-saxarooshada oo ka tirsan Gabiley. “Deegaankan ayaa ah mid qof walba uga nadaafad badan ugana caafimaad badan sidii hore.
Bulshadan iyo dhammaan bulshooyinka ku nool dhammaan tuulooyinka Ka Xoroobey Dibad-ku-saxarashooda waa in lagu hambalyeeyaa dadaalkooda joogtada iyo tallaabooyinkii ay ku dhaqaaqeen.”
In ka badan saddex-meelood meel dadka Soomaaliya (37 boqolkiiba) ayaa ah kuwo dibadaha ku saxarooda taas oo halis ballaaran ku ah caafimaadka bulshada – gaar ahaan carruurta.
Fayadhowr-xumada ayaa waxaa ka dhashey shuban badan oo si joogto ah ugu dhaca carruurta ka yar shan sano jirka in kasta oo ay kordheen ilaha biyaha nadiifta ah ay dadku ka heli karaan. Carruurta ku tabar-beeley shuban ku soo noqnoqda ayaa u nugul nafaqo-xumo, iyo caabuqyada fursad-gaadka ah sida oof-wareenka. Dibadaha oo lagu saxaroodo ayaa sidoo kale waxaa ay kordhineysaa halista ay bulshaduugu jirto cudurka dabeysha oo la isugu gudbiyo saxarada dadka kaas oo ku dhacay 199 Soomaali ah, oo carruur u badan, muddadii u dhaxaysay 2013kii ilaa 2014-kii.
©Radio Dalsan
