Mareykanka ayaa dhawaan joojiyay deeqo iyo kaalmooyin dhaqaale oo muhiim u ahaa Soomaaliya, Suuriya, iyo Afghanistan, taasoo ka mid ah mowjadaha cusub ee ka dhashay xaaladaha siyaasadeed ee caalamiga ah iyo isbeddelada siyaasadda gargaarka.
Waxaa la sheegay in Mareykanka uu si rasmi ah u joojiyay $169.8 milyan oo loogu talagalay Hay’adda Cuntada Adduunka (WFP) ee Soomaaliya, taasoo siineysay gargaar cunto iyo nafaqo, gaar ahaan carruurta nafaqo-darrada ku jirta.
Isla waqtigaas, WFP ayaa sidoo kale la saameeyay deeqo muhiim ah oo ku saabsan Suuriya iyo Afghanistan. Qaramada Midoobay iyo hay’adaha kale ee gargaarka ayaa ka digaya in xaaladda ay halis u noqon karto dadka ugu nugul ee ku nool dalalkaas. Soomaaliya, Suuriya, iyo Afghanistan ayaa wajahaya xaalado bini’aadamnimo oo adag.
Soomaaliya oo ku jirta xaalad dagaal iyo colaad ayaa si weyn u baahan gargaarka, iyadoo ugu weyn ee loo baahan yahay ay yihiin carruurta iyo dhallaanka. Haddii deeqaha iyo kaalmada laga joojiyo, waxaa keeni karta xaalad dhibaato weyn ku keenta dadka reer Soomaaliya iyo dadka dalalka kale ee ay ka socdaan colaadaha.
Mareykanka ayaa ka joojiyay deeqaha gargaarka dhammaadkii toddobaadkii hore, iyadoo Qaramada Midoobay ay si rasmi ah uga hadashay saameynta arrintan. WFP iyo hay’adaha kale ee caalamiga ah ayaa muujiyay welwelka ay ka qabaan saameynta ka dhalan karta kaalmada joojinta ee dalalkan, gaar ahaan Soomaaliya oo uu ka jiro xaalad bani’aadamnimo oo xooggan.
Sababta? Joojinta kaalmooyinka ayaa ku saleysan isbeddelada siyaasadeed ee Mareykanka iyo siyaasadaha cusub ee maamulka. Si kastaba ha ahaatee, isbeddelada siyaasadeed ee ku saabsan taageerada gargaarka bini’aadantinimo ayaa sidoo kale sabab u ah, iyadoo Mareykanka uu ka duulayo siyaasado cusub oo ku aaddan taageerada dalalka ay ka socdaan xaaladaha colaadeed iyo xasilooni-darrada.
Sababta kale ee muhiimka ah ayaa ah, iyadoo Mareykanka uu qorsheynayo in uu dib uga laabto taageerada badan ee uu siinayay qaar ka mid ah dalalka, iyada oo loo baahan yahay in la baaro saameynta siyaasadeed iyo dhaqaale ee arrimahan.
Deeqaha la joojiyay ayaa si toos ah u saameynaya gargaarka loo fidinayay dadka ugu baahan, gaar ahaan carruurta, dadka nafaqo-darrada ku jira, iyo dadka la kulma dhibaatooyinka colaadeed ee Soomaaliya, Suuriya, iyo Afghanistan.
WFP iyo hay’adaha kale ee gargaarka ayaa laga yaabaa in ay ku adkaato sidii ay u heli lahaayeen ilo dhaqaale oo ku filan si ay u sii wadaan hawlgalladooda.
Xog Dheeri Ah Iyo Dhacdooyinka La Raadinayo
Mareykanka wuxuu sanadkii 2023 siiyay Afghanistan gargaar bini’aadantinimo oo dhan $736 milyan, taasoo ka dhigaysa deeq-bixiyaha ugu weyn ee dalkaas. Si kastaba ha ahaatee, iyadoo burburka dhaqaale ee dalka ka jira iyo colaadaha ka socda, deeqahaas ayaa muhiim u ahaa samatabbixinta dadka afganiga ah.
Waxaa sidoo kale xusid mudan in WFP ay Soomaaliya u qoondeysay gargaar cunto iyo nafaqo oo loogu talagalay dadka ku nool gudaha dalka, iyadoo la sugayo in deeqahaasi ay sare u qaadi doonaan xaaladda guud ee gargaarka.
Joojinta deeqaha ayaa sababi karta burbur weyn oo ku yimaada daryeelka caafimaadka, nafaqada, iyo taageerada bulshada ee Soomaaliya iyo dalalka kale.
Qaramada Midoobay ayaa ku adkaysanaysa in haddii aan la helin taageero degdeg ah, dadka ugu nugul ee ku jira xaaladaha halista ah ay u baahan yihiin gargaar si loo badbaadiyo noloshooda.
Isbeddelada siyaasadeed ee Mareykanka iyo joojinta kaalmooyinka ayaa xaalad adag ku abuuri kara dadka ku nool Soomaaliya iyo dalalka kale ee colaadaha iyo xaaladaha bini’aadantinimo.
Waxaa muhiim ah in la helo xalal waara oo lagu taageero dadka dhibaateysan si loo hubiyo inaysan u dhiman gaajo iyo dhibaatooyin kale oo caafimaad. Balse, waxay suurtogal tahay in ay jiraan saameyn siyaasadeed oo ka dhalata joojinta gargaarka, taasoo u baahan in si taxaddar leh loo wajaho.
